Từ Aubameyang đến Harry Kane: Các tiền đạo ngày nay nên được sử dụng thế nào?

Khi cuộc tái thiết của Arsenal dưới thời Mikel Arteta rơi vào khủng hoảng trong thời gian qua, một trong những phương án giải quyết cấp tốc phổ biến nhất được đề xuất là kéo Pierre-Emerick Aubameyang vào trung lộ từ cánh trái. Cầu thủ người Gabon là một cây săn bàn – đây chính là nền móng cơ sở của cuộc tranh luận – vậy nên bạn cần phải đưa anh ta vào trung lộ, gần với khung thành hơn. Nói thẳng ra, suy nghĩ này tương đương với việc các bác sĩ thời Victoria tin rằng nguyên nhân của bệnh sốt rét là do hít thở phải luồng không khí bẩn tại các đầm lầy – một lý thuyết không phải là hoàn toàn chẳng liên quan đến thực tế, nhưng đã có một loạt các yếu tố quan trọng bị bỏ qua.
 

Việc ghi bàn không chỉ đơn giản là đưa một cây săn bàn đến gần khung thành. Trong vài thập kỷ qua, một trong những sự phát triển chiến thuật nổi bật nhất là tính đa dạng ngày càng tăng của các tiền đạo trung tâm. Những năm tháng khi anh ta chỉ đơn thuần là một poacher, một target man, một chiếc máy chạy, hay sự kết hợp của cả ba, đã trôi qua từ lâu rồi.
 

Arteta đã thực sự thử nghiệm phương án để Aubameyang chơi ở trung lộ, trong các cuộc đối đầu với Leeds, Wolves, Tottenham, và cả trận thua Burnley mới đây. Trong cả hai trận đấu với Leeds và Wolves, tiền đạo người Gabon chỉ có duy nhất một cú sút trúng đích; trong trận thua Tottenham, con số đó là 0; và trong thất bại trước Burnley mới đây là 2. Anh đã không ghi được bàn thắng nào. Trong cả 4 trận đấu này, Arsenal đều đã chơi tệ đến mức khủng khiếp. Điều đó không có nghĩa Aubameyang phải chịu hoàn toàn trách nhiệm, hay thậm chí là người chịu trách nhiệm chính, đúng là phong độ của tiền đạo người Gabon ở mùa giải này đang rất kém, nhưng thật sai lầm khi cho rằng một tiền đạo nhất thiết sẽ trở nên nguy hiểm hơn khi nhập trận ở trung lộ.

Đây cũng là điều mà Sir Alex Ferguson đã từng bình luận từ rất lâu về trước, sau khi ông bắt đầu triển khai Wayne Rooney chơi ở cánh trong các trận đấu tại Champions League vào năm 2008. Ban đầu, động thái này chỉ mang mục đích tăng cường sức mạnh cho khâu phòng ngự: Rooney là kiểu cầu thủ mà bạn có thể tin tưởng giao phó cho nhiệm vụ “chăm sóc” hậu vệ cánh của đối phương, trong khi Cristiano Ronaldo thì không, và vì vậy, vị huấn luyện viên trưởng của Manchester United đã hoán đổi vị trí của họ.
 

Nhưng, như nhà cầm quân người Scotland đã chỉ ra, một tiền đạo xuất phát ở cánh và di chuyển cắt vào bên trong sẽ có được một số lợi thế nhất định. Việc thi đấu ở “cạnh huyền” của hàng công sẽ giúp tăng thêm “không gian tăng tốc”: Từ một vị trí xuất phát ở trên cao của sân, ý đồ di chuyển với tốc độ cao của các tiền đạo khi anh ta tiếp cận vòng cấm sẽ dễ thực hiện hơn nếu anh ta khởi đầu từ cánh. Thêm vào đó, một lợi thế khác của cách triển khai này là những pha tấn công của anh ta vào không gian giữa hậu vệ cánh và trung vệ, thường là các tình huống xuyên phá ở phía chân không thuận của hậu vệ cánh.
 

Những bàn thắng được ghi bởi các tiền đạo cánh đã trở thành một đặc điểm ngày càng trở nên quen thuộc hơn của thế giới bóng đá trong thập kỷ qua. Có một tỷ lệ đáng kể trong số lượng bàn thắng khổng lồ mà Lionel Messi và Cristiano Ronaldo đã ghi trong sự nghiệp đến từ những vị trí xuất trận ở bên cánh – cả Aubameyang cũng vậy. Đó chính là sự chính thức hóa của một kiểu di chuyển đã tiềm ẩn trong môn thể thao vua từ rất lâu về trước. Ví dụ, Thierry Henry là một bậc thầy trong việc thực hiện những tình huống xuyên phá từ cánh trái vào bên trong và dứt điểm bằng chân phải.
 

Nhưng ví dụ nổi bật và nhất quán nhất chính là Liverpool, nơi mà Mohamed Salah và Sadio Mané đã trải qua 3 mùa giải ghi được cực kỳ nhiều bàn thắng, từ hai bên cánh – trong vai trò được gọi là “inside-forward” – lao vào bên trong các khoảng trống được tạo nên bởi Roberto Firmino, người chơi trong vai trò “số 9 ảo”.
 

Bộ ba đó là một trong những sự kết hợp tuyệt vời nhất và cực kỳ hiếm thấy trong thế giới bóng đá: Sự “tương tác” của ba thành viên đã nâng tầm từng người trong đó. Không một ai trong số họ từng chơi hay đến vậy, hiệu quả đến vậy, cho những câu lạc bộ trước đây và cả trong màu áo đội tuyển quốc gia. Và không một ai trong số họ thi đấu theo kiểu phong cách mà chúng ta gọi là “tiền đạo truyền thống”.
 

Những điều Tottenham đang làm là một biến thể khác của cùng một chủ đề chúng ta đang đề cập. Rõ ràng triết lý phản công chung của họ rất khác biệt so với của Liverpool, nhưng thói quen lùi sâu của Harry Kane trước khi xoay người và chuyền bóng cho Son Heung-Min đều có chung những đặc điểm cơ bản là các trung vệ gặp khó khăn trong việc theo kèm những tiền đạo trung tâm chơi quá thấp của đối phương và những chiếc “máy chạy” xuất phát từ dưới sâu là rất khó để bắt bài, đặc biệt là khi họ nhắm đến không gian phía sau hậu vệ cánh, những người mà trong những năm gần đây thường gần như hoạt động chẳng khác nào các tiền vệ. Kane, trong khi đó, vẫn là một mối đe dọa cực kỳ đáng gờm với khung thành đối phương – theo đúng nghĩa một sát thủ, hơn nhiều so với Firmino.
 

Trong thập kỷ qua, quan điểm cho rằng vai trò chính của các tiền đạo trung tâm chỉ đơn thuần là tạo khoảng trống cho các đồng đội và tự mình ghi bàn đã trở thành một quan điểm chính thống. Nhưng nó chắc chắn không phải là khái niệm chính thống duy nhất. Màn trình diễn của Edinson Cavani tại Manchester United trong hiệp hai cuộc đối đầu Southampton đã cho thấy một cách giải thích cổ điển hơn về việc vai trò này có thể tạo ra những tác động như thế nào trên sân. Trong khi đó, Robert Lewandowski của Bayern Munich hầu như chắc chắn vẫn đang là tiền đạo trung tâm xuất sắc nhất thế giới trong khi ngoài những điểm tương đồng với Ian Rush thì chẳng hề giống một ai khác – vừa là một chân sút toàn năng kiệt xuất, đồng thời cũng là chiếc “chìa khóa” để mở đầu khâu pressing.
 

Nếu có một điểm chung giữa các trung phong hiện đại xuất sắc nhất thì đó chính là việc họ không chỉ có một điểm mạnh. Jamie Vardy – nhanh như chớp và cực kỳ thông thạo việc căn chỉnh thời gian thích hợp để thực hiện những pha thoát xuống phía sau hàng thủ đối phương – là kiểu tiền đạo đã trở nên rất quen thuộc kể từ khi các hàng phòng ngự bắt đầu sử dụng lại những chiếc bẫy việt vị vào giữa những năm 60. Nhưng bất cứ khi nào Brendan Rodgers nói về anh, vị huấn luyện viên trưởng của Leicester đều không tập trung tán dương tốc độ, cũng như khả năng dứt điểm của tiền đạo này, mà là tư duy chiến thuật cực kỳ đáng nể của Vardy và cách mà anh dẫn đầu khâu pressing của đội.
 

Dominic Calvert-Lewin đã khẳng định sự bùng nổ về khả năng săn bàn của anh ở mùa giải này là nhờ lời khuyên của Carlo Ancelotti rằng anh nên chơi giống với Pippo Inzaghi hơn và “tự giam mình” trong vòng cấm. Tuy nhiên, Calvert-Lewin khác với cựu tiền đạo của AC Milan về thể hình và cách tiếp cận các trận đấu. Tiền đạo 23 tuổi cũng có những lúc chơi ở cánh, nhưng điều khiến anh trở nên khác biệt chính là khả năng dùng đầu: Calvert-Lewin là một sự kết hợp đầy đáng sợ của target man và poacher.

Khoảng 15 năm trước, tưởng chừng như tương lai của vai trò tiền đạo sẽ đơn thuần là sự tràn ngập các bản sao của Henry, Andriy Shevchenko, Didier Drogba hoặc Hernán Crespo, những cầu thủ cơ động, mạnh mẽ, tốc độ, và dứt điểm tốt.

Nhưng các cuộc tiến hóa hiếm khi chỉ diễn ra đơn giản như vậy. Thay vào đó, sự riêng biệt, đa dạng chính là điều đã bao trùm thế giới bóng đá. Những đội bóng xuất sắc nhất đạt được thành công nhờ những lợi ích tạo nên từ sự ảnh hưởng, tương tác lẫn nhau giữa các cầu thủ. Bộ ba tiền đạo của Liverpool, hay sự kết hợp giữa Kane và Son, thật ngoạn mục, bởi vì bọn họ đã bổ khuyết cho nhau. Họ không hề tuân theo một số khuôn mẫu có sẵn.
 

Sẽ là một sai lầm khi tốn thời gian với câu hỏi Aubameyang nên được triển khai ở cánh hay trung lộ. Vấn đề quan trọng hơn cần tập trung tìm ra giải pháp là làm thế nào để các phẩm chất của tiền đạo người Gabon có thể được nâng tầm và phát huy một cách tốt nhất bởi phần còn lại của đội. Đó chính là thứ khả năng đã tạo nên những đội bóng xuất sắc nhất.