Cục diện cuộc đua tranh Quả bóng Vàng năm nay tới giờ đã khá rõ. Lionel Messi của Barcelona, người ghi nhiều bàn thắng nhất trong mùa giải 2012-13, sẽ đối đầu với Franck Ribery của Bayern Munich, chủ nhân của cú ăn ba danh hiệu trong năm. Nói vắn tắt, đây là cuộc đụng độ giữa thành tích cá nhân và thành tích tập thể.
Chiến tranh quan điểm
Chúng ta sẽ nói nhiều hơn về cuộc chiến giữa hai luồng tư tưởng hơn là cuộc chiến giữa Ribery và Messi. Sẽ là tranh cãi giữa những người coi trọng thành tích cá nhân với những người đề cao tính tập thể. Mà trong cuộc chiến này thì bên nào cũng có lý lẽ của riêng mình.
 |
| Quả bóng Vàng năm nay sẽ là cuộc so kè giữa Messi (trái) và Ribery |
Nếu nhìn ở đặc thù của bóng đá là môn thể thao của tập thể, Ribery sẽ chiến thắng. Nhưng nếu xem xét đặc thù của giải thưởng Quả bóng Vàng là “dành cho cầu thủ đã chơi tốt nhất trong năm”, thì sẽ có luồng ý kiến đưa ra số bàn thắng của Messi để biện hộ cho anh.
Ribery và Messi đều xứng đáng với giải thưởng, có thể nói như vậy. Vấn đề mấu chốt ở đây là khi bình chọn, tiêu chí gì sẽ được lấy làm tiên quyết để bỏ phiếu? Danh hiệu hay số bàn thắng? Nếu chọn số bàn thắng thì giải thưởng Quả bóng Vàng cũng chính là giải thưởng “Tiền đạo xuất sắc nhất Thế giới”.
Tài năng thực thụ
“Dành cho cầu thủ đã chơi tốt nhất trong năm”, câu mô tả ngắn gọn về giải thưởng Quả bóng Vàng là hết sức đa nghĩa. Tuy nhiên, chắc chắn câu nói ấy có nhấn mạnh một điểm quan trọng: Không phải cứ tài năng thực thụ cao hơn tất cả thì sẽ đoạt giải, tài năng đó phải được thể hiện qua chiến thắng trên sân cỏ.
Ribery sẽ gặp trở ngại với quan niệm cố hữu rằng đẳng cấp thật sự quan trọng hơn thể hiện trên sân cỏ, bởi Messi luôn luôn được đánh giá là xuất sắc hơn Ribery. “Tài năng thực thụ” là một khái niệm cực kỳ trừu tượng khi đánh giá các vận động viên và trong trường hợp này chúng ta thậm chí đang so sánh hai cầu thủ còn không đá cùng một vị trí trên sân, thậm chí còn không đá cùng một giải đấu. Lấy bằng chứng nào ra để nói rằng Messi giỏi hơn Ribery hoặc Ribery giỏi hơn Messi? Vì người này có nhiều pha bóng đẹp hơn người kia?
Đó là một lý do quan trọng khiến Messi đoạt Quả bóng Vàng 2010 bất chấp việc anh thua Wesley Sneijder và Andres Iniesta rất xa về mặt danh hiệu. Năm ấy Barcelona chỉ có Cúp Nhà Vua, trong khi Iniesta ghi bàn quyết định giúp Tây Ban Nha vô địch thế giới, còn Sneijder ăn ba cùng Inter trước khi đưa Hà Lan tới chung kết World Cup. Bảy năm trước, Pavel Nedved đoạt Quả bóng Vàng 2003 sau khi giành Scudetto cùng Juventus và lọt vào chung kết Champions League. Nedved chiến thắng trước những tên tuổi lớn khác như Thierry Henry, Paolo Maldini, Andriy Shevchenko, Zinedine Zidane, Raul… Điểm khiến Nedved trội hơn các ứng viên còn lại là bởi danh thủ người Czech thành công ở cả hai giải đấu Serie A và Champions League, trong khi các ứng viên còn lại chỉ thành công ở một đấu trường.
Nedved khi đó không được đánh giá là có “tài năng thực thụ” ngang hàng Zidane, Ronaldo béo, nhưng huyền thoại người Czech vẫn đoạt Quả bóng Vàng vì thành công của tập thể. Phải chăng quan niệm của những người bỏ phiếu ngày nay đã thay đổi?
Một giải thưởng đầy bất công
Quả bóng Vàng FIFA là sát nhập của hai giải thưởng và cho phép các nhà báo bình chọn bắt đầu từ năm 2010 (trước đó giải thưởng cá nhân của FIFA do huấn luyện viên trưởng và đội trưởng các đội tuyển quốc gia bỏ phiếu). Sneijder, người đoạt cú ăn ba với Inter và cùng Hà Lan vào chung kết World Cup sẽ trở thành chủ nhân của giải cầu thủ xuất sắc nhất năm do lá phiếu của những người trong nghề, cho tới khi lá phiếu của các nhà báo được kiểm kê và Messi thắng. Kết quả thay đổi rất chóng vánh chỉ bởi sự xuất hiện của các phóng viên thể thao.
Quả bóng Vàng thực ra ngay từ khi khai sinh đã là giải thưởng do các nhà báo bình chọn. Có một điều khiến nó ít gây ra điều tiếng như ngày nay, đó là phạm vi giải thưởng trước kia chỉ bó hẹp trong lục địa châu Âu, và người nhận giải ít nhất cũng phải đang thi đấu cho một câu lạc bộ thuộc Liên đoàn bóng đá châu Âu. Do đó những người bỏ phiếu ban đầu cũng là các nhà báo châu Âu, mà gần nhất là năm 2006 khi số người bỏ phiếu là 52.
Sự toàn cầu hóa của giải thưởng và sự tham gia của các nhà báo không thuộc các nước châu Âu dẫn đến một sự thật là lá phiếu của họ dễ bị phụ thuộc vào giải đấu mà họ theo dõi. Các ứng viên đến từ Bundesliga và Serie A sẽ luôn ở vị trí bất lợi khi so sánh với các ngôi sao Premier League và La Liga khi hai giải đấu này được cập nhật tin tức thường trực. Kết quả bình chọn Quả bóng Vàng đang ngày càng bị ảnh hưởng bởi sự thổi phồng quá đáng về mặt bằng trình độ giữa các giải vô địch quốc gia với nhau.
Ngay cả trong một giải vô địch quốc gia cũng còn có sự thiên vị. Trong danh sách 40 ứng viên được đề cử năm 2012, Neymar của Brazil góp mặt vì ghi được 43 bàn thắng ở các mặt trận cho Santos (có tới 20 bàn của Neymar là ở giải vô địch bang), đội bóng không vô địch Brazil lẫn Copa Libertadores. Cũng trong năm đó, trung phong Fred ghi 30 bàn để Fluminense vô địch Brazil, và là vua phá lưới của giải đấu với 20 bàn. Neymar thua Fred về danh hiệu và không hơn được số bàn thắng ở giải vô địch quốc gia. Neymar được đề cử Quả bóng Vàng 2012, tại sao Fred lại không được?
Cách giải thích duy nhất, đó là vì thời điểm đó Neymar đang được kỳ vọng sẽ là ngôi sao mới của bóng đá Brazil và sẽ sớm chuyển tới một câu lạc bộ ở châu Âu như Real Madrid hay Barcelona. Giới truyền thông biết Neymar ghi được nhiều bàn thắng và sắp sang châu Âu, Fred bị ngó lơ vì báo giới biết anh sẽ không trở lại châu Âu.
FIFA đã sửa luật bình chọn để biến Quả bóng Vàng thành một cuộc thi về mức độ nổi tiếng, và nếu nói về sự thiên vị của các lá phiếu, Messi sẽ tiếp tục có lợi thế trước bất kỳ đối thủ nào, dù năm nay Ribery có thể khiến nhiều người phải thay đổi quan điểm.
Raymond Domenech, cựu huấn luyện viên trưởng đội tuyển Pháp từng vận động tẩy chay Quả bóng Vàng vì ông biết giải thưởng ấy sẽ luôn bất công với những học trò cũ của ông, như Ribery.
(Theo Thể Thao Văn Hoá)
